Ekidna, yakın zamana kadar çok az araştırılmış, nadir ve benzersiz bir hayvandır. Kirpi veya oklu kirpiye benzer: Tüy benzeri bir kürkü vardır ve herhangi bir tehlike belirtisinde kıvrılıp top gibi kıvrılabilir. Ancak hayvanın benzersiz bir özelliği vardır: karnında, yumurtalarını taşımak ve yavrularına bakmak için kullandığı keseli bir yapı.
İçerik
Genel bilgiler ve köken
Ekidne familyası üyeleri, Tekdelikliler (Monotremler) takımının memeliler sınıfına aittir. Kökenleri hâlâ birçok soru işareti yaratmaktadır. Üç cins bilinmektedir ve bunlardan birinin nesli tükenmiş kabul edilmektedir. Sadece Avustralya, Tazmanya, Yeni Gine ve Endonezya'nın küçük adalarında bulunurlar. Endemiktirler; familya üyeleri gezegenin başka hiçbir yerinde bulunmaz.
Nasıl görünüyor?
Bu nispeten küçük hayvan, vücudu 5-6 cm uzunluğa kadar iğne şeklinde kalın bir kürk tabakasıyla kaplı olduğundan, kirpiye veya kirpiye benzer. 30 cm uzunluğundadır. Derin yuvalar kazmasını sağlayan büyük pençelere sahip iki çift kısa ama güçlü ve etli bacağı vardır.
Baş, vücudun bir uzantısıdır; boyun yoktur. Ağız kısmı gaga şeklindedir ve ucunda küçük bir ağız bulunur. Hayvanın dişleri yoktur, bu yüzden dilini damağına sürterek çiğner. Gözleri küçüktür ve sadece göz kapakları değil, aynı zamanda özel bir göz kapağı zarı da vardır.
Yumurtlayan az sayıdaki memeli hayvanlardan biridir.
Memelinin bir kuyruğu vardır, ancak dikenlerle kaplı olduğu için fark edilmesi zordur. Hayvan tek deliklidir, yani tüm atık ürünler (idrar, genital salgılar ve dışkı) tek bir açıklıktan, yani kloaktan çıkar.
Nerede yaşıyor, yaşam tarzı
Bu memeliler hayatlarının büyük bir kısmını yalnız geçirirler. Bunun tek istisnası, kış aylarındaki çiftleşme mevsimidir. Her birey, avlanıp yiyecek bulduğu belirli bir bölgede yaşar. Bu bölge çoğunlukla ormanlık veya dağlıktır; hayvan ovalardan kaçınır. Kalıcı bir yuvaları yoktur. Bunun yerine, yiyecek aramak için bölgelerinde dolaşıp rastgele yerlerde dinlenirler. Hayvan iyi kazıyor ve yüzebiliyor.
Hayvan, hareketi algılayan mükemmel bir görüşe sahiptir. Tehdit altındayken yuvalara, sık çalılıklara veya kaya yarıklarına sığınır. Arazi açıksa, omurgayla kaplı üst gövdesini açıkta bırakarak toprağa gömülür. Zemin çok sert olduğunda ise hayvan bir kirpi gibi kıvrılıp top gibi olur.
Hayvanlar yaz gecelerinde daha aktiftir
Bu memelilerin neredeyse hiç doğal düşmanı yoktur. Yetişkin bir erkeği sadece yabani köpekler, dingolar ve tilkiler yiyebilir. Dikenlerin olmadığı karınlarından saldırmaya ve "topu" açmaya çalışırlar. Genç bireylerin henüz güçlü ve güçlü dikenleri olmadığından, büyük monitör kertenkeleleri gibi diğer yırtıcılar tarafından da avlanırlar.
Bir ekidna ne yer?
Beslenmelerinin temel kaynağı karıncalar ve termitler olup, yaşamlarının büyük bir bölümünü onları arayarak geçirirler. Bir karınca yuvası keşfeden hayvan, yapışkan diliyle karıncaları yalayarak yuvayı kazmaya başlar. Uzun burnu hem bu işlemi kolaylaştırır hem de toprağı kazmasına yardımcı olur.
Memeli hayvan, yiyeceğine bol miktarda kum, toz, ot ve kuru odun karıştırır.
Güçlü pençeleri ve büyük pençeleri, ağaçların kabuklarını soymasına veya termit yuvalarını yok etmesine olanak tanır. Kendi ağırlığından daha ağır olan büyük taşları hareket ettirebilir. Nadir durumlarda, larva veya böcek barındırabilecek çim veya yosunları deler.
Beslenirken büyük miktarda toprak ve küçük taşlar yutarlar. Bu, yiyeceklerini daha iyi sindirmelerine yardımcı olur. Hayvan hiç su içmiyor.
Üreme
Bu hayvanların üremelerine dair güvenilir veriler, 12 yıllık sürekli araştırmaların ardından ancak 2003 yılında elde edilebildi. Yumurtlayan bu hayvanların çiftleşme mevsimi Mayıs ayında başlar ve Eylül ayında sona erer. Güney Yarımküre'de bu dönem kış aylarında gerçekleşir. Çiftleşme mevsiminde hayvanlar, biri dişi, geri kalanı erkek olmak üzere 4-5 bireyden oluşan gruplar halinde toplanır. Dişi, erkekleri çekmek için kloakasından çıkardığı özel bir salgıyı yere sürer.
Üreme mevsiminde hayvanlar, her zaman bir dişinin önderliğinde gruplar halinde dolaşır. Her zaman birlikte avlanır ve dinlenirler. Gruba başka bireylerin girmesine izin verilmez.
Erkekler sürekli olarak dişiyi okşayarak ona kur yapmaya çalışır ve yaklaşık 3-4 hafta sonra dişi bir veya daha fazla erkeğin kendisine yaklaşmasına izin verir. Dişi sırtüstü yatarak hazır olduğunu gösterir. Erkekler de sırayla etrafında dönmeye başlar ve 30 cm derinliğe kadar kazarlar.
Siper hazırlandıktan sonra erkekler birbirlerini itmeye çalışırlar. Sonunda en güçlü olan kazanır ve dişiyi döller. Çiftleşme, yan yatarak gerçekleşir ve bir saate kadar sürer.
Gebelik süresi hava sıcaklığına bağlıdır. Sıcak havalarda gebelik daha kısa sürer ve 3-4 hafta sürer. Dönemin sonunda dişi bir yumurta bırakır ve onu karnındaki bir keseye yerleştirir. Bu kese, yumurtayı taşımak için özel olarak tasarlanmış benzersiz bir kıvrımdır.
Dünyada sadece beş hayvanat bahçesi yavru üretmeyi başardı
9-10 gün sonra yumurtadan yaklaşık 0,5 gr ağırlığında ve en fazla 15 mm boyunda bir yavru çıkar. Yenidoğan henüz tam olarak gelişmemiş ve hayata uyum sağlamamıştır, bu nedenle bacaklarını kullanarak annenin süt bezlerinin bulunduğu kesenin üst kısmına tutunur. Bu bölgeye "süt alanı" denir. Yavru, pembe renkli diliyle annenin sütünü yalar.
Anne, puggle (yavruya bu ad verilir) yavruyu iki aya kadar kesesinde taşır. Bu süre zarfında, tüm memeliler arasında mutlak bir büyüme rekoru olan 400 grama kadar kilo alır. Dikenleri büyümeye başladığında, anne yavru ekidnayı kendisi dışarı iter ve bu da rahatsızlığa neden olur.
Bilim insanları, dişinin yumurtayı kesesine nasıl yerleştirdiğini hâlâ bilmiyor. Bacakları bunu yapamayacak kadar kısa. Belki de hayvan, yumurtanın kloakadan doğrudan keseye geçmesini sağlayan özel bir şekilde kendini büküyor.
Ancak anne yine de yavrusunu terk etmez ve bir ağacın köklerinin altında bir yuva kazar. Haftada iki kez onu ziyaret ederek emzirir. Bu süreç, yavru bağımsız hale gelene kadar altı ay boyunca devam eder.
En yüksek ölüm oranının görüldüğü dönem beslenme dönemidir. Puggle'lar hâlâ zayıftır ve kendi başlarının çaresine bakamazlar. Savunma olarak keskin ve hoş olmayan kokulu özel bir salgı kullanırlar. Dahası, yavrular son derece sessizdir ve dikkat çekmezler.
Memeli hayvanlar hakkında ilginç gerçekler
Karıncalar sayesinde hayvan, ihtiyaç duyduğu nemin %70'ini alır.
İlginç bazı gerçekleri vurgulayalım:
- Avustralya ekidnası ilk olarak 1792 yılında İngiliz zoolog George Shaw tarafından tanımlanmıştır. Shaw, yanlışlıkla onu karıncayiyen olarak sınıflandırmıştır. On yıl sonra, bir başka İngiliz bilim insanı Edward Home, tek bir ön bölmenin benzersiz özelliğini keşfederek yeni bir takım olan Monotremes'i yaratmıştır. Bu arada, ornitorenk de bu takıma aittir.
- Bu memeli, en yakın akrabası ornitorenkle karıştırılabilir. Ornitorenkten dikenli ve gagasız olmasıyla ayrılır. Yaşam tarzı ve yaşam alanı da farklıdır. Ornitorenkler, memeli olmalarına rağmen, özellikleri bakımından sürüngenlere daha yakındır.
- Bu hayvanın burnunda, avından veya diğer av hayvanlarından gelen elektromanyetik titreşimleri algılamasına yardımcı olan özel reseptörler bulunuyor.
- Yumurtalarını kuşlar gibi kloaka yoluyla bırakırlar.
- Doğada ortalama yaşam süreleri 15 yıldır. Esaret altında ise 40-50 yıla kadar uzayabilen uzun ömürlü hayvanlara dönüşürler.
- Dişinin sütü pembe renktedir. Bunun nedeni, içeriğindeki yüksek demirdir.
- Erkek penisinin 4'e kadar başı vardır.
- Dakikada 100 defaya kadar dilleriyle yalama yeteneğine sahiptirler.
- Hayvan üzerindeki pirelerin büyüklüğü 4 mm'ye kadar ulaşır.
- Sıcaklıklar aniden düştüğünde, birkaç ay sürebilen kış uykusuna yatarlar. Bu süre zarfında beslenmek için deri altı yağlarını kullanırlar.
- İğneler o kadar keskindir ki, en ufak bir dokunuş bile insan derisini delmeye veya kesmeye neden olabilir.
- Erkeklerin arka bacaklarında zehirli bir salgı içeren mahmuzlar bulunur. Tüm gözlemler sırasında hiçbir erkeğin bu mahmuzları kullandığı görülmemiştir.
- Dünyanın her yerindeki hayvanat bahçelerinde tutuluyorlar ancak hayvanlar esaret altında üremezler.
- Beyin ilkeldir. Ancak hayvan son derece meraklıdır.
- Albino bir ekidna on binde bir görülür.
Ekidna, sıra dışı ve büyüleyici bir hayvandır. Sadece Avustralya ve yakın adalarda bulunur. İnsanlar için zararsızdır ve karşılaşıldığında top gibi kıvrılır veya çalılıklara kaçmaya çalışır. Keskin dikenleri nedeniyle ciltte hasara neden olabileceğinden elle tutulması önerilmez.
