Beyaz köpekbalığı

İyi bilinen yırtıcı balıklardan biri büyük beyaz köpekbalığıdır. Carcharodon carcharias türünün örnekleri, çeşitli okyanusların yüzey katmanlarında yaşar, ancak derinlerde de bulunurlar. Sadece Arktik Okyanusu köpekbalıklarından arındırılmıştır. Bu yırtıcı balıklar, beyaz ölüm, insan yiyen balık ve carcharodon (korkunç dişli) olarak bilinir.

Büyük Beyaz Köpekbalığının Özellikleri: Boyut, Ağırlık ve Diş Yapısı

Büyük beyaz köpekbalıkları isimlerini kendilerine özgü görünümlerinden alırlar. Yırtıcı balıkların karınları beyaz, yanları ve sırtları gri, bazı bireylerde ise gri-mavi veya gri-kahverengidir.

Ayırt edici renkleri, onları uzaktan fark etmeyi zorlaştırır. Sırt ve yanlarındaki gri renk, onları yukarıdan görmeyi zorlaştırır ve su yüzeyiyle bütünleşir. Okyanus tabanından bakıldığında, beyaz karınları gökyüzüyle bütünleşir. Uzaktan bakıldığında köpekbalığının vücudu iki yarıya bölünmüş gibi görünür.

Dişi köpekbalıkları erkeklerden daha büyüktür. Dişi carcharodon köpekbalıklarının ortalama uzunluğu 4,7 metre iken, erkekler 3,7 metreye kadar büyür. Bu uzunlukta vücut ağırlıkları 0,7 ila 1,1 ton arasında değişir. Uzmanlar, ideal koşullarda insan yiyen balıkların 6,8 metreye kadar büyüyebileceğini tahmin ediyor. Büyük beyaz köpekbalığının gövdesi iğsi ve kompakttır. Yanlarda beş çift solungaç yarığı bulunur. Büyük, konik kafasında küçük gözler ve burun delikleri bulunur.

Burun deliklerine yaklaşan oluklar nedeniyle koku alma reseptörlerine ulaşan su hacmi artar

Carcharodon'un ağzı geniş ve kemerlidir. İçerisinde 5 cm yüksekliğe kadar beş sıra keskin, üçgen diş bulunur. Balığın 280-300 dişi vardır. Genç balıklarda ilk diş sırası her üç ayda bir, yetişkinlerde ise sekiz ayda bir tamamen yenilenir. Carcharodon'un ayırt edici bir özelliği, diş yüzeyindeki tırtıklı çıkıntılardır.

Köpekbalığının güçlü çeneleri, avının kıkırdaklarını kolayca ısırıp kemiklerini kırabilir. 2007 yılında yapılan bir araştırmada bu yırtıcı hayvanın ısırma kuvveti belirlendi.

Köpekbalığının başının BT taraması, 240 kg ağırlığında ve 2,5 m uzunluğundaki bir yavrunun ısırma kuvvetinin 3.131 N olduğunu ortaya koydu. 6,4 m uzunluğunda ve 3 tondan ağır bir köpekbalığı ise 18.216 N'luk bir kuvvetle ısırabilir. Bazı bilim insanları, büyük köpekbalıklarının ısırma kuvvetinin abartıldığını öne sürüyor. Dişlerinin özel yapısı nedeniyle, köpekbalıklarının büyük bir kuvvetle ısırması gerekmiyor.

Birinci büyük sırt yüzgeci üçgen şeklindedir, göğüs yüzgeçleri uzun ve büyük, orak şeklindedir, anal ve ikinci sırt yüzgeçleri küçüktür. Vücut, eşit büyüklükte plakalara sahip büyük bir kuyrukla sonlanır.

Büyük karcharodonların iyi gelişmiş bir dolaşım sistemi vardır. Bu, bu yırtıcıların kaslarını ısıtmalarına ve suda hızlarını artırmalarına olanak tanır. Büyük beyaz köpekbalıklarının yüzme kesesi yoktur. Bu nedenle, karcharodonlar sürekli hareket etmek zorunda kalır, aksi takdirde dibe batarlar.

Nerede yaşıyor?

İnsan yiyen köpekbalıklarının yaşam alanları oldukça geniştir. Hem kıyı bölgelerinde hem de iç kesimlerde bulunurlar. Köpekbalıkları çoğunlukla yüzey sularında yüzerler, ancak bazı örnekleri 1 km'den daha derinlerde bulunmuştur. Sıcak suları tercih ederler, onlar için ideal sıcaklık 12-24°C'dir. Köpekbalıkları tuzdan arındırılmış veya az tuzlu sulara uygun değildir.

Karcharodonlar Karadeniz'de bulunmazlar.

Yırtıcı hayvanların toplandığı başlıca merkezler arasında Kaliforniya, Avustralya, Güney Afrika ve Yeni Zelanda'daki kıyı bölgeleri yer alır. Köpekbalıkları ayrıca şu bölgelerde de bulunur:

• Arjantin, Küba Cumhuriyeti, Bahamalar, Brezilya ve Amerika Birleşik Devletleri'nin doğu kıyılarının yakınında;
• Atlas Okyanusu'nun doğusunda (Güney Afrika'dan Fransa'ya kadar);
• Hint Okyanusu'nda (Seyşeller yakınlarında, Kızıldeniz'de ve Mauritius Cumhuriyeti sularında bulunur);
• Pasifik Okyanusu'nda (Amerika'nın batı kıyısı boyunca, Yeni Zelanda'dan Uzak Doğu topraklarına kadar).

Köpekbalıkları genellikle deniz memelilerinin yaşadığı takımadalarda, sığlıklarda ve kayalık burunlarda görülür. Adriyatik ve Akdeniz'de bireysel popülasyonlar yaşar. Ancak, bu sulardaki sayıları son yıllarda önemli ölçüde azalmış ve neredeyse yok olmuş durumdadır.

Yaşam tarzı

Köpekbalığı popülasyonlarının sosyal yapısı ve bireysel köpekbalıklarının davranışları insanlar tarafından yeterince incelenmemiştir. Gözlemler sonucunda yırtıcıların saldırı taktiklerinin, seçtikleri av türüne göre değiştiği tespit edildi. Bu, beyin fonksiyonlarını uyaran yüksek vücut sıcaklığıyla kolaylaştırılır.

Saldırıları o kadar hızlıdır ki, avlarını kovalarken sudan tamamen çıkabilirler. Bu hayvanlar saatte 40 km'nin üzerinde hızlara ulaşabilirler. Başarısız bir saldırı bile avlarını takip etmelerini engellemez. Avlarını ararken başlarını suyun üzerine çıkarabilirler.

Türler arası rekabet, köpekbalıkları ve balinaların ortak bir besin kaynağına sahip olduğu bölgelerde ortaya çıkar.

Daha önce büyük beyaz köpekbalıklarının doğal avcıları olmadığına inanılıyordu. Ancak 1997'de balina gözlemcileri, yetişkin bir büyük beyaz köpekbalığına yapılan saldırıya tanık oldular. Saldırgan bir katil balinaydı. O zamandan beri benzer saldırılar kaydedildi.

Beslenme ve sindirim sistemi

Carcharodonların beslenmesi hayvanların yaşına ve büyüklüğüne göre değişir. Küçük hayvanlarla beslenirler:

• balıklar (ton balığı, vatoz, ringa balığı ve köpekbalığı ailesinin küçük temsilcileri popülerdir);
• deniz memelileri (çoğunlukla kürklü foklar, aslanlar ve foklar etkilenir);
• kafadanbacaklılar;
• kuşlar;
• balinaların (yunuslar, yunuslar) temsilcileri;
• deniz samurları, kaplumbağalar.

Carcharodonlar leşten nefret etmezler. Bir balina leşi iyi bir av olabilir.

Büyük bireyler özellikle foklara, diğer deniz hayvanlarına ve küçük balinalara ilgi duyarlar. Yağlı yiyeceklerle enerji dengesini korudukları için yüksek kalorili yiyeceklere ihtiyaç duyarlar.

Ancak, Akdeniz'deki köpekbalıklarının beslenmesinin önemli bir parçası olmasına rağmen, yunuslara ve yunus balıklarına nadiren saldırırlar. Bu tür avlara, sonar tarafından tespit edilmekten kaçınmak için öncelikle aşağıdan, arkadan ve yukarıdan saldırırlar.

Yaygın inanışın aksine, köpekbalıkları düşük yağ içerikleri nedeniyle insanlar için yiyecek olarak ilgi çekici değildir. Karcharodonlar, insanları deniz memelileriyle karıştırabilirler ve bu durumun saldırıların temel nedeni olduğuna inanılmaktadır.

Büyük beyaz köpek balıklarının metabolizmaları yavaştır, bu nedenle bazen uzun süreler yiyeceksiz kalabilirler.

Yırtıcı hayvanlar uzun süre yiyeceksiz kalabilirler. 30 kg balina yağının, 900 kg'dan ağır bir köpekbalığının 45 gün boyunca metabolik süreçlerini desteklemeye yettiği düşünülmektedir.

Sindirim organlarının yapısı bakımından köpek balıkları diğer balıklardan pek de farklı değildir. Ancak karcharodonlarda sindirim sistemi açıkça çeşitli bölümlere ve bezlere ayrılmıştır. Ağız boşluğuyla başlayıp yavaş yavaş yutağa dönüşür. Bunu yemek borusu ve V şeklindeki mide takip eder. Midenin içindeki kıvrımlar, sindirilen yiyeceklerin işlenmesi için gerekli olan sindirim enzimlerini ve özsularını bol miktarda salgılayan bir mukoza zarıyla kaplıdır.

Mide, fazla yiyeceğin depolandığı özel bir bölme içerir. Yiyecekler burada iki haftaya kadar saklanabilir. Gerektiğinde sindirim sistemi, avcıyı beslemek için mevcut rezervleri kullanmaya başlar.

Köpekbalıkları, midelerini ağızları aracılığıyla "tersyüz" etme yetenekleriyle diğer balık ve hayvanlardan ayrılır. Bu yetenek, midelerindeki kir ve biriken yiyecek artıklarını temizlemelerini sağlar.

Yiyecekler mideden bağırsaklara geçer. Spiral kapakçık, sindirimi kolaylaştırır. Varlığı, sindirilen yiyecekler ile bağırsak mukozası arasındaki teması artırır.

Sindirim sürecinde ayrıca şunlar da aktif rol oynar:

• safra kesesi;
• pankreas;
• karaciğer.

Pankreas, karbonhidratları, yağları ve proteinleri parçalayan hormonları ve pankreas öz suyunu üretmekten sorumludur. Karaciğer ise toksinleri detoksifiye eder, patojenleri yok eder ve besin yağlarını işleyip emer.

Davranışsal özellikler

Büyük beyaz köpekbalıkları tek bir yerde yaşamazlar. Kıyı şeridi boyunca göç ederek Atlantik ötesi yolculuklar yaparlar, ancak daha sonra alıştıkları yaşam alanlarına geri dönerler. Göçler nedeniyle, farklı köpekbalığı popülasyonları arasında örtüşme olasılığı vardır, ancak daha önce izole bir şekilde yaşadıkları düşünülüyordu. Carcharodon'un göçlerinin nedenleri henüz bilinmemektedir. Araştırmacılar, bunların üreme veya besin açısından zengin alanlar arama amacıyla yapıldığını öne sürmektedir.

Güney Afrika sularında yapılan gözlemler, dişilerin baskın olduğunu ortaya koymuştur. Avlanırken avcılar ayrılır. Ortaya çıkan herhangi bir anlaşmazlık, gösterişli davranışlarla çözülür.

Beyaz köpekbalıkları sadece istisnai durumlarda kavga çıkarırlar.

Avlanma davranışları ilginçtir. Av yakalama süreci kabaca şu aşamalara ayrılabilir:

1. Tanılama.
2. Tür bağlantısının belirlenmesi.
3. Bir nesneye yaklaşmak.
4. Saldırı.
5. Yemek.

Avları çoğunlukla yüzeye yakınken saldırır. Daha büyük olanları ortalarından yakalayıp suyun altına çekerler ve orada bütün olarak yutarlar.

Hastalıklar

Köpekbalıkları doğal ortamlarında sadece insanlar tarafından yakalanmak veya katil balinaların saldırısına uğramak sonucu ölmüyor. Karcharodonlar parazitlerden muzdarip olabilir. Köpekbalıkları sıklıkla helmintlerle enfekte olur. Solucanlar aktif hale geldiğinde zayıflar ve bazı dokular ölür. Enfekte olmuş büyük beyaz köpekbalıklarında görme ve koku alma duyusu zayıflar.

Karcharodonlar, küçük kopepod kabuklular tarafından tehdit edilir. Köpekbalığının solungaçlarına yerleşerek, köpekbalığının kanı ve aldığı oksijenle beslenirler. Zamanla solungaç dokusu bozulur ve köpekbalığı boğularak ölür.

Yırtıcı hayvanların, onları otoimmün, iltihaplı ve bulaşıcı hastalıklardan koruyabilen iyi işleyen bir bağışıklık sistemleri vardır, ancak kansere yatkındırlar. Köpekbalıklarının yaşamlarını tehdit eden 20'den fazla tümör türü tespit edilmiştir.

Üreme: Büyük Beyaz Köpekbalıkları Nasıl Doğum Yapar?

Yavru köpekbalıkları bağımsız yaşama adapte olmuş şekilde doğarlar.

Beyaz köpekbalıkları yumurtadan doğuran balıklardır. Yavrular, annelerinin vücudu içindeki yumurtalardan çıkar. Tamamen yetişkin olarak doğarlar. Anneleriyle hiçbir bağları yoktur. Bu tür, plasentasız ovoviviparite ile ürer. Bir yavru 2-10 köpekbalığından oluşur. Yenidoğanların çoğu 5-10 yaşındadır. Doğumdaki uzunlukları 1,3-1,5 m'dir.

Annenin vücudu tarafından üretilen yumurtalar, büyüyen embriyolar için besin kaynağı haline gelir. Rahimdeyken yavruların, sarısı da içeren, 1 metreye kadar uzunlukta şişkin bir karınları vardır. Gelişimin sonraki aşamalarında mideleri boşalır. Yavru köpek balıkları gözlemciler tarafından çoğunlukla sakin sularda görülür. İyi gelişmişlerdir.

Ne kadar yaşar?

Bir karcharodon'un ortalama yaşam süresi 70 yıldır. Dişiler 33 yaşında cinsel olgunluğa ulaşırken, erkekler 26 yaşında cinsel olgunluğa ulaşır. Bu noktada büyümeleri durur.

Bir kişiye saldırı

Köpekbalıkları insanlara ilgi duymazlar, ancak onların saldırdığına dair birçok vaka kaydedilmiştir. Çoğu zaman kurbanlar, avcıya fazla yaklaşan dalgıçlar ve balıkçılar oluyor.

Akdeniz'de, karcharodonların tek bir ısırıktan sonra yüzerek uzaklaştıkları bir "köpekbalığı fenomeni" gözlemlendi. Uzmanlar, aç köpekbalıklarının insanları kolayca avlayabileceğine inanıyor.

İnsanlar köpekbalıklarıyla karşılaştıklarında çoğunlukla kan kaybı, boğulma veya şok nedeniyle ölürler. Saldırı sırasında yırtıcılar avlarını yaralar ve zayıflamasını beklerler.

Bir köpekbalığıyla karşılaştığınızda ölü taklidi yapmak en kötü seçenektir.

Tek başına dalan dalgıçlar köpekbalıkları tarafından kısmen avlanabilirken, partnerleriyle dalanlar kurtarılabilir. Aktif olarak direnenler genellikle kurtarılır. Herhangi bir saldırı, avcıyı geri çekilmeye zorlayabilir. Uzmanlar, mümkünse köpekbalığının gözlerine, solungaçlarına ve burnuna vurulmasını tavsiye ediyor.

Yırtıcı hayvanın yerini sürekli olarak izlemek önemlidir; tekrar saldırabilir. Köpekbalıkları leşle kolayca beslenirler, bu yüzden direnmeyen avları görmek onları caydırmaz.

İlginç gerçekler

Köpekbalıkları, yeterince araştırılmamış bir yırtıcı balık türüdür. Dünya okyanus ekosisteminin ayrılmaz bir parçası oldukları için, sayılarındaki azalma besin zincirini etkilemektedir. Büyük beyaz köpekbalıkları hakkında çok az şey bilinmesine rağmen, araştırmacılar bu hayvanlar hakkında bir dizi ilginç gerçeği ortaya çıkarmıştır:

• Dişilerin derileri erkeklerden daha kalındır. Bunun nedeni, erkeğin çiftleşme sırasında eşini sertçe tutması ve yüzgeçlerini ısırmasıdır.
• Köpekbalığı dişleri, çürümeyi önleyen florürle kaplıdır. Diş minesi, bakterilerin ürettiği aside dayanıklı bir maddeden oluşur.
• Köpek balıklarının görme, koku alma, işitme, dokunma, tat alma ve elektromanyetik alanlara karşı duyarlılık gibi gelişmiş duyuları vardır.
• Hassas koku alma reseptörleri, köpekbalığının 3 kilometre uzaklıktaki bir fok kolonisinin kokusunu algılamasını sağlıyor.
• Karcharodonlar soğuk sularda avlandıklarında vücut sıcaklıklarını yükseltebilirler.

Endüstriyel balıkçılık nedeniyle büyük beyaz köpekbalığı sayısı hızla azalıyor. Uzmanlar, dünya çapında yalnızca yaklaşık 3.500 tane kaldığını tahmin ediyor. Köpekbalıklarının nesli tükenirse, bu durum birçok deniz bitkisinin yok olmasına yol açabilir.